ابوحفض یا ابوالفتح غیاث الدین عمر بن ابراهیم نیشابوری مشهور به خیام،از برجسته ترین حکما و ریاضیدانان جهان اسلام در سال 429 ه ق در نیشابور به دنیا آمد. وی همچنین شاعر معروف ایرانی در قرنهای پنج و شش است. خیام در نیشابور به دنیا آمد. بعد ها به دلیل آنکه پدرش خیمه دوز بود به خیام معروف شد. کمتر می نوشت و شاگرد می پذیرفت،با این حال به عنوان استاد علوم مورد احترام دانشمندان هم عصر خود بود. وی برای کسب دانش به خراسان و عراق نیز سفر کرد. به واسطه تبحر و دانش عظیمی که در ریاضیات و نجوم داشت،از سوی ملکشاه سلجوقی فراخوانده شد. ملکشاه به او احترام می گذاشت و خیام نزد او قرب و منزلت ویژه ای داشت.او بنا به خواست ملکشاه در ساخت رصدخانه ملکشاهی و اصلاح تقویم با سایر دانشمندان همکاری داشت.حاصل کارش در زمینه تقویم جلالی آن است که هنوز اعتبار و رواج دارد و تقویم او از تقویم گریگوریابی دقیق تر است.
در حدود 12 اثر از خیام در علم و فلسفه به جای مانده است،اما همین آثار اندک،وی را در سراسر جهان به شهرت رسانده است.از دیگر آثار او می توان به رسلة فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس،رساله فی البراهین علی المسائل الجبر و المقابله(جبر خیام)،میزان الحکم رسالة الکون و التکلیف،الجواب عن ثلاث مسائل الضیاء العقلی،رسالة فی الوجود، رسالة فی کلیة الوجود، نوروز نامه و کتاب الزیج الملکشاهی که به رومی نیز ترجمه شده است.
اشعار خیام بیشتر به زبان پارسی و تازی هستند. مضمون عمده رباعیات خیام شک و حیرت، توجه به مرگ و فنا و تذکر در مورد مغتنم شمردن عمر آدمی است.
خیام در سال 517 ه ق چشم از جهان فرو بست. وی را در زادگاهش نیشابور به خاک سپردند.
کتاب زندگینامه مشهورترین دانشمندان و مخترعان
نویسنده زهرا رضایی
چاپ در انتشارات کتاب درنا
